Refleksyjny przedszkolak to prawdziwy diament

Coraz częściej w pracy zawodowej doceniany jest wpływ umiejętności dokonywania refleksji, oceny własnej pracy w kontekście drogi do osiągnięcia zamierzonego celu. Na wykonanie zadania składa się szereg działań. W zależności od rodzaju zadania, ważne są różne czynniki, takie jak: zaangażowanie, stopień zrozumienia polecenia, chęci, perspektywa, umiejętności, panujące warunki, dostępność materiałów itp. W związku z tym nasuwa się następujące pytanie: skoro jest to tak ważne w świecie dorosłych, należy się zastanowić, czy my jako nauczyciele zachęcamy dzieci do analizy własnego postępowania czy też sami wydajemy osądy?

Przedszkole Nr 34 w Koszalinie, realizując koncepcję daltońską, nastawia swoje działania między innymi na rozwijanie u dzieci umiejętności dokonywania autorefleksji. Jest to niezwykle cenna cecha wpływająca na budowę poczucia własnej wartości u najmłodszych. Dotychczas ta aktywność często była niedoceniana przez nauczycieli. To on dokonywał oceny, biorąc zazwyczaj pod uwagę tylko efekt końcowy, a nie drogę i proces powstawania zadania. Pozwalając dziecku na refleksję dajemy mu możliwość oceny stopnia zaangażowania, włożonego trudu i starań oraz konsekwencji. My, jako nauczyciele musimy pamiętać, że na efekt końcowy składa się wiele czynników. Jako przykład przytoczymy pewną, zasłyszaną historię: Pani poprosiła dzieci o namalowanie swojej drogi do przedszkola. Wszystkie dzieci wykonały piękne, dokładne, staranne prace, czyli takie jakich oczekiwano. Uwagę zwróciło jedno dziecko, które nie wykonało polecania nauczycielki, malując na swojej kartce rozmazane plamy. Pani nie pytając o nic, przygotowała nową kartkę i podała dziecku powtarzając polecenie. Zdziwione wytłumaczyło, że kiedy jedzie do przedszkola, jest jeszcze ciemno, dookoła świeci się dużo lamp, które po zmrużeniu oczu zmieniają się w zachwycające, kolorowe, migoczące światełka. Zainspirowani tą historią doceniliśmy, jak ogromne znaczenie ma perspektywa dziecka oraz dokonywana przez nie refleksja, dotycząca podejmowanych działań. W naszym przedszkolu wprowadziliśmy diamentowy system motywacyjny dla dzieci 4-6-letnich. Każdy otrzymał specjalny woreczek, w którym gromadzi zebrane diamenty. Plastikowe kamienie występują w trzech kolorach (białym, czerwonym i złotym). Po uzbieraniu dziesięciu białych, dokonują wymiany na cenniejszy – w kolorze czerwonym. Trzy czerwone wymieniają na jeden złoty. Dwa złote – na nagrodę w postaci pochwały na forum grupy oraz otrzymanie dyplomu. Poza ogromnymi walorami motywacyjnymi, dzieci poszerzają swoje umiejętności z zakresu pojęć matematycznych. Co zrobić, aby otrzymać diament? Przedszkolak zasługuje na diament, gdy przestrzega kodeksu, umów, jest przyjacielski, wywiązuje się z powierzonych zadań, etc… Ale! Głównym celem podczas wręczania dzieciom diamentów jest kształtowanie w nich umiejętności dokonywania autorefleksji. W przeciwieństwie do dawnych zwyczajów to nie nauczyciel ocenia tylko powierza to odpowiedzialne zadanie dziecku, które najlepiej wie, jak zachowywało się i angażowało w danym dniu. Początkowo dzieci przyzwyczajone do ciągłego oceniania według norm przyjętych przez dorosłych miały z tym ogromną trudność. Potrzebowały aprobaty czy pochwały nauczyciela, by być z siebie dumnymi. Dziś samodzielnie argumentują i decydują o otrzymaniu wyróżnienia. Podczas refleksji nauczyciel może pomóc dziecku zadając pytania kierowane albo zapytać o spostrzeżenia inne dzieci, skupiając się głównie na pozytywach. Nauczyciele muszą pamiętać, że nawet gdy dziecko uczestniczyło w sytuacji konfliktowej, ale potrafiło racjonalnie wyjaśnić swoje postępowanie, wyciągnęło wnioski, szczerze przyznało się na forum, to należy mu się uznanie, ponieważ ono w ten sposób dokonało własnej analizy. Autorefleksja jest niezwykle cenną umiejętnością, która z pewnością będzie procentowała w życiu dorosłym. Dzieci budując poczucie własnej wartości już od najmłodszych lat, stają się odpowiedzialne, pewne siebie, zaradne, potrafiące ocenić swoje możliwości.

Katarzyna Pyrzyńska, Joanna Kłosińska
Koordynatorki Przedszkola Nr 34 w Koszalinie