Idea Planu Daltońskiego
4 marca 2022 2022-07-08 19:30Idea Planu Daltońskiego
Pierwotna idea
Planu Daltońskiego
Miała trzy zasady: wolność, niezależność i współpracę. Obecnie zasady idei Helen Parkhurst nieco ewoluowały. Interpretacja tego, co liczy się jako zasady w edukacji daltońskiej prezentujemy poniżej.
Wolność i odpowiedzialność czynią cuda
Wolność jest pierwszą zasadą Planu Daltońskiego, ale w odniesieniu do edukacji może być mylącą koncepcją. Czasami rodzicom kojarzy się to z formami wychowania antyautorytarnego lub swoistą „radością wolności”. Wolność w edukacji daltońskiej oznacza coś zupełnie innego. W szkołach daltońskich ta wartość nie oznacza braku zobowiązań, robienia wszystkiego co się chce. Wolność oznacza swobodę planowania pracy szkolnej według własnego uznania.
W edukacji daltońskiej uczniowie nie czekają bezczynnie na nauczyciela, który daje zadania lecz uczą się przejmować inicjatywę, mając możliwość decydowania i administrowania własną pracą. To przygotowuje ich do samodzielnego funkcjonowania w dorosłym życiu. Dając uczniowi wolność, staje się on (współ)właścicielem własnego procesu uczenia się. Jeśli chcielibyśmy określi „idealnego ucznia daltońskiego”, to jest to taki uczeń, który idzie do szkoły rano z planem w głowie, co będzie robił tego dnia.
Wolność, jaką otrzymuje uczeń w edukacji daltońskiej, to zawsze wolność, która idzie w parze z odpowiedzialnością. Uczeń uczy się szanować innych, bierze odpowiedzialność za swoje wybory, odpowiada za swoją pracę i jej wyniki.
W praktyce daltońskiej wolność dotyczy wolności wyboru. Uczniowie mogą wybrać czego chcą się uczyć w danym czasie, w jakiej kolejności chcą wykonywać swoją pracę, gdzie chcą pracować a często czy pracują samodzielnie czy razem z innymi.
Przejmowanie odpowiedzialności za własne działanie w szkole to coś, czego uczniowie muszą uczyć się metodą prób i błędów. I jak w przypadku każdej nauki, tutaj również popełniane są błędy i pomyłki. To naturalna sytuacja ponieważ uczymy się na błędach. Kiedy uczniowie boją się popełniać błędy, rodzi to niepewność i brak odwagi do eksperymentowania oraz odkrywania i przekraczania swoich granic.
~ Helen Parkhurst „Wykształcenie według Planu Daltońskiego”, Lwów-Warszawa 1928 r.
Socjalizacja szkoły
Helen Parkhurst nauczyła uczniów, jak współpracować. Struktura i organizacja jej działań stymulowała uczniów do współdziałania i kooperatywnego uczenia się. Dała uczniom możliwość konsultowania się ze sobą, gdy potrzebna była pomoc w realizacji zadań. Według niej, u większości dzieci „towarzyskość” rozwija się w sposób naturalny.
Uczniowie uczą się od siebie nawzajem, a jednocześnie uczą się współdziałać ze sobą, szanować innych i brać pod uwagę ich zdanie. Idea Planu Daltońskiego to także współpraca wśród nauczycieli i uczniów oraz wśród samych nauczycieli. Życie w szkole powinno przypominać życie wspólnotowe: stwarzać przestrzeń dla wzajemnej zależności i odpowiedzialności.
Od trzech filarów Helen Parkhurst
do pięciu wartości szkoły daltońskiej
Współpraca
„Szkoła funkcjonuje jako wspólnota społeczna”
Wolność i odpowiedzialność
„Wolność i odpowiedzialność razem czynią cuda”
Wolność jest niezbędna, aby móc dokonywać własnych wyborów i znajdować własne drogi. Wolność w edukacji daltońskiej daje możliwość samodzielnego organizowania pracy zadaniowej. Określona tematyka i nałożone na nią wymagania, termin, karty planowania pracy (które stanowią swoistego rodzaju kontrakt zawarty pomiędzy uczniem a nauczycielem) oraz regulamin szkolny wyznaczają granice, w ramach których uczniowie uczą się korzystania ze swojej wolności. Uczeń uczy się brać odpowiedzialność za siebie i swoje otoczenie, jeśli otoczenie daje mu do tego przestrzeń i możliwości.
Oferując uczniom większą swobodę, mogą dokonywać oni własnych wyborów i rozwijać aktywną postawę uczenia się. Ale wolność nie oznacza, że wszystko jest możliwe i dozwolone. Zadaniem nauczyciela jest zapewnienie każdemu uczniowi struktury umożliwiającej naukę korzystania z wolności w pewnych granicach. Uczniowie mają przestrzeń do odkrywania i eksperymentowania, ale jednocześnie mają do czynienia z zależnością między tym, co robią, a wynikami. Jest to się dla uczniów stopniowy proces uczenia się, w którym samopoznanie i samoocena odgrywają główną rolę.
Skuteczność
Plan Daltoński to „miara wydajności”
Plan Daltoński to środek do bardziej efektywnej pracy: „ prosta i ekonomiczna reorganizacja szkoły” . Helen Parkhurst chciała uczynić naukę w szkole bardziej efektywną dzięki swojej koncepcji. Dlatego od samego początku skuteczność i wydajność były dwoma ważnymi pojęciami. Skuteczność i wydajność zakładają jasność co do wyników edukacyjnych. Helen Parkhurst uważała, że edukacja ma szeroką funkcję. Edukacja powinna także kształtować kulturowo i moralnie dzieci i młodzież, aby stały się samodzielne i odpowiedzialne społecznie: wyszkolone, przyzwyczajone i przygotowane do życia, pracy i współistnienia.
Edukacja daltońska ma na celu efektywne wykorzystanie czasu, wysiłku i zasobów. Helen Parkhurst chciała przekazać odpowiedzialność w ręce uczniów ze względu na efektywność. Twierdziła, że jeśli uczniowie otrzymują zadanie, za które ponoszą odpowiedzialność i które sami swobodnie planują i wykonują, edukacja jest wtedy o wiele bardziej efektywna niż nauka siedzenia w bezruchu i słuchania. W swoim Planie Daltońskim zamienia dzieci w małych przedsiębiorców, którzy uczą się brać odpowiedzialność za pracę szkolną jako własną pracę, którą wykonują w swobodzie i niezależności.
Niezależność
„Doświadczenie jest najlepszym i rzeczywiście jedynym prawdziwym nauczycielem”
Refleksja
„Byłbym pierwszym, który usłyszałby mile widzianą krytykę”
W szkołach daltońskich ważne jest myślenie o własnym zachowaniu i własnej pracy. W wielu tych szkołach uczniowie z wyprzedzeniem szacują stopień trudności i czas wykonywania zadań. Ocena faktyczna jest również podawana po pracy. Te obie oceny, po zakończeniu pracy są regularnie zestawiane i porównywane, co tworzy cały proces refleksji.
W takich rozmowach można np. zwrócić uwagę na to, dlaczego dziecko zawsze z góry ocenia problemy matematyczne w zadaniu tygodniowym jako trudniejsze, niż się okazuje (po fakcie).
W podobny sposób odzwierciedlane są inne aspekty pracy w klasie. I tak systematycznie budowane są umiejętności samodzielnej pracy i współpracy. Krytyczne podejście do rozwoju edukacyjnego i spostrzeżeń jest rzeczą oczywistą w szkole daltońskiej. Każdy „nauczyciel daltoński” dokonuje refleksji nad swoją praktyką nauczycielską i rozwojem zawodowym. Refleksja nad jakością edukacji odbywa się również systematycznie na poziomie szkoły.
