Dlaczego Plan Daltoński pojawił się w Przedszkolu Publicznym Nr 12 we Włocławku

Praca nauczyciela to poszukiwanie metod i form pracy, dostosowanych do indywidualnych potrzeb  każdego dziecka, które sprawią, że uczenie stanie się procesem.

Idea planu daltońskiego powstała w pierwszej połowie XX wieku. Początkowo nazywany był on Laboratoryjnym Planem Daltońskim i został opracowany  przez Helen Parkhurst w Stanach Zjednoczonych. Impulsem do jego stworzenia była codzienna praca nauczycielki, która zmuszona była pracować z dziećmi o różnym poziomie umiejętności oraz z odmiennymi potrzebami edukacyjnymi. Plan daltoński to koncepcja polegająca na wdrażaniu do samodzielności w działaniu, podejmowaniu inicjatyw i odpowiedzialności za swoją pracę a także rozwijająca umiejętność współpracy. Trzy zasady daltońskie to: odpowiedzialność, samodzielność i współpraca.

Dzieci powinny mieć warunki do rozwoju samodzielności.. Samodzielność w planie daltońskim oznacza, że dzieci mają możliwość samodzielnego rozwiązywania problemów, samodzielnego wykonywania zadań i poszukiwania właściwych rozwiązań. Taka praca bardzo dobrze działa na motywację. Dzieci z chęcią podejmują wyzwania wymagające ich aktywności. Dzięki wspieraniu samodzielności uczą się obchodzić z własnymi możliwościami. Uczą się także refleksji nad własnymi  działaniami, przez co doskonalą umiejętność rozwiązywania problemów w sposób samodzielny lub we współpracy z innymi – wówczas możemy mówić o rozwoju autonomii.

Współpraca w planie daltońskim zawiera w sobie kontekst społeczny i dydaktyczny. Dzieci nie tylko uczą się współżycia w grupie i wzajemnego szacunku, ale także pracy zespołowej. Zdobywają umiejętności współpracy z innymi dziećmi i wspólnego osiągania wyznaczonych celów.

Plan daltoński stwarza możliwości rozwoju odpowiedzialności.  Z jednej strony daje dzieciom wolność wyboru, jakie zadania będą wykonywały, kiedy, jak i z kim, z drugiej strony uczy odpowiedzialności za podjęte decyzje i za wykonaną pracę. Powierzanie dziecku różnych obowiązków, planowanie pracy i wywiązywanie się z tego motywuje je jeszcze bardziej i powoduje, że dziecko staje się świadomym i odpowiedzialnym uczestnikiem procesu edukacyjnego.

Kluczową ideą planu daltońskiego jest indywidualizacja procesu nauczania. Plan daltoński daje narzędzia i sposoby pozwalające na indywidualizację tego procesu, m.in.:

• umożliwia dostosowanie tempa nauki do możliwości dziecka,
• uczy polegania na sobie,
• rozwija inicjatywę i samodzielność – w działaniu i w myśleniu,
• inspiruje do poszukiwania najlepszych i najprostszych metod pracy,
• kształci poczucie odpowiedzialności za wykonanie podjętego działania,
• wdraża do samodzielnego uczenia się dziecka,
• to nie tylko wizualne pomoce, ale zmiana sposobu myślenia, działania dzieci i nauczyciela,
• to swobodny dostęp do tego, co dzieciom jest aktualnie potrzebne,
• to wolność decydowania bez ciągłego pytania „czy mogę?”

Plan daltoński stwarza możliwości do niezależnej i samodzielnej pracy każdego dziecka. Dziecko ma możliwość działania, mierzenia się z materią edukacyjną i społeczną a nie sięgania wyłącznie po gotowe rozwiązania. Poszukuje, bada świat i wyciąga wnioski. Dziecko otrzymuje prawo wyboru. Może samo zaplanować, kiedy wykona wyznaczone zadania. Proces edukacji wg planu daltońskiego jest wizualizowany, co pozwala dzieciom lepiej zrozumieć i zapamiętać zasady funkcjonowania w miejscu, w którym przebywają, czyli w przedszkolu. Wizualizacja procesu dydaktyczno  – wychowawczego odbywa się poprzez wyposażenie sal w kolorowe obrazki stanowiące swego rodzaju instrukcje, które doskonale ułatwiają dziecku samodzielne funkcjonowanie.

W koncepcji planu daltońskiego nauczyciel nie jest liderem procesu lecz osobą wspierającą i nie tylko on bierze odpowiedzialność za proces uczenia, lecz część tej odpowiedzialności powierza dziecku. Jest obserwatorem i podejmuje działanie wtedy, kiedy jest naprawdę potrzebny. Nauczyciel nie jest nauczycielem który ,,naucza”, ale osobą, która stwarza sytuacje w których dziecko uczy się – bo samo tego chce.

Nasza codzienna praca – rozwiązania praktyczne – co udało nam się zrobić.

Każda sala została odpowiednio przygotowana do realizacji Planu Daltońskiego. Dzięki niestandardowym środkom dydaktycznym, organizacji przestrzeni, wydzieleniu miejsc do działań tematycznych i zgromadzeniu w nich odpowiednich materiałów dydaktycznych, dzieci mają ogromna szansę na swobodne podejmowanie samodzielnych działań. Elementem, który im w tym pomaga, wykorzystywanym w naszej codziennej pracy jest wizualizacja procesów. Opiera się ona na barwnych ilustracjach przedstawiających w sposób symboliczny różne procesy oraz działania podejmowane przez dzieci.

Wizualizujemy m.in.: następujące po sobie: dni tygodnia, dni miesiąca, miesiące w roku. Wizualizujemy planowanie kolejnych czynności. Każdy poranek w przedszkolu to wspólne zaplanowanie dnia. Razem z dziećmi nauczycielka umieszcza na tablicy obrazki przedstawiające kolejne czynności, które będą następowały w przedszkolu. Dzieci doskonale orientują się co będą za chwilę robić i czują się współodpowiedzialne za realizację planowanego dnia. Podobnie wizualizowany jest także rok przedszkolny, tzw. droga do wakacji. Znając występujące po sobie poszczególne etapy dzieci czują się bezpieczne. Czerpanie wielu informacji z przestrzeni edukacyjnej, nie tylko zaspokaja potrzeby przedszkolaków, ale umożliwia im także świadomy udział w procesie edukacyjnym.

Każdy dzień w sali rozpoczyna się od zaznaczenia swojej obecności na tablicy i pogody w kalendarzu pogody. Do obowiązków dzieci należy także wyznaczanie dyżurnych na tablicy dyżurów. W dobrym wypełnianiu obowiązków dyżurnych pomagają przygotowane, specjalnie symboliczne instrukcje. W każdej z sal znajdują się tablice zadań przeznaczonych do realizacji w danym tygodniu. Karty pracy są różnorodne, dostosowane do wieku i możliwości dzieci. Nauczyciele przygotowują zadania dla dzieci na różnym poziomie, podążając za ich potrzebami. Przedszkolaki mogą także samodzielnie kontrolować czas swojej pracy, w czym pomagają im kolorowe zegary.

Nasze działania daltońskie skierowane są również na pracę w parach i zespołach zadaniowych. Pozwala to dzieciom uczyć się kooperacji tak potrzebnej nie tylko na kolejnych etapach edukacyjnych, ale również w życiu.

Joanna Gralak